Efektywny e-learning

W dobie e-learningu dyrektorzy i kierownicy szkoleń często stoją przed bardzo trudną i spektakularną decyzją wyboru spośród ofert wielu dostawców. Spektakularną, gdyż jej efekty będą mogli oglądać (chwalić i krytykować) potencjalnie wszyscy pracownicy firmy – od prezesa do recepcjonistki. Trudną, gdyż dostawców na rynku jest coraz więcej, technologia idzie do przodu, kursy stają się coraz ładniejsze i coraz bardziej przyjazne dla użytkownika.

Czym zatem kierować się przy wyborze?

Dobrej jakości kursy e-learningowe są ciekawe, interaktywne, angażują uczestnika i motywują do kontynuowania nauki, która staje przyjemnością a nawet zabawą, a odpowiednio zaprojektowane testy sprawdzają czy szkolenie spełniło założenia. Jednakże nie każdy kurs multimedialny spełnia te funkcje. Efektowne grafiki i animacje to nie wszystko. Prawdziwa wartość tkwi w metodyce i odpowiednim zamyśle dydaktycznym, które sprawią, że szkolenie osiągnie zamierzone cele w efektywny sposób.

Wieloletnie doświadczenia dydaktyków i specjalistów od szkoleń multimedialnych wskazują na 10 cech, którymi powinien charakteryzować się wysokiej klasy kurs multimedialny:

1. Nauka powinna przebiegać w czterech etapach:

• Wprowadzenie do tematu,
• Prezentacja informacji merytorycznych oraz ćwiczenia ze wsparciem systemu
• Ćwiczenia praktyczne
• Testy sprawdzające.

W części wprowadzającej autor lekcji przedstawia informacje o treści i celach szkolenia.

W części prezentacyjnej autorzy kursu zapoznają uczestnika z materiałem, teorią i innymi informacjami z tematyki szkolenia. Forma wprowadzenia powinna być interaktywna, w zależności od grupy docelowej, może zawierać grafiki, narracje lektora, filmy lub animacje. Ćwiczenia ze wsparciem wykorzystują elementy interaktywne, potrzebne do zrozumienia głównego konceptu szkolenia (mogą to być przykładowe scenki z codziennej praktyki, zabawne historyjki lub pytania). Interaktywność ma na celu przekazanie uczestnikowi szkolenia informacji zwrotnej w celu zapewnienia zrozumienia nauczanego materiału. Ćwiczenia ze wsparciem są niezbędne, aby uczeń mógł przenieść nowe informacje z krótkoterminowej do długoterminowej pamięci i swobodnie korzystać z poznanego materiału. Trzecia faza to ćwiczenia praktyczne wymagające przypomnienia, przetworzenia i zastosowania nowego materiału w praktyce. Cykl szkolenia kończy się fazą testową, która pozwala odpowiedzieć na pytanie czy szkolenie było efektywne, czy osiągnęło zamierzone cele oraz daje wskazówki na temat dalszych kroków. Dobry kurs sieciowy składa się ze wszystkich czterech faz.

2. Zawartość merytoryczna zorientowana na osiągnięcie celów szkolenia

Lekcje powinny mieć jasno sprecyzowany cel i adekwatną zawartość merytoryczną. Cel jest podstawą do tworzenia wspomnianych wyżej faz szkolenia. Celem może być nabycie określonej umiejętności np. zapamiętanie, używanie, stosowanie poznanej wiedzy w nowych sytuacjach. Zawartość merytoryczna to fakty, koncepcje, procedury, zasady.

3. Praktyczny program nauczania zorientowany na rozwiązywanie problemów

Dobrze zaprojektowany kurs musi zawierać materiał dostosowany do potrzeb grupy docelowej, ukierunkowany na rozwiązanie jej problemów. Ludzie dorośli uczą się najlepiej, gdy widzą zastosowanie teorii w praktyce i czują potrzebę zdobycia wiedzy. Nie interesuje ich jak działa procesor tekstu, ale jak przy jego użyciu stworzyć dokument lub np. stronę www.

4. Kontrola użytkownika nad aplikacją i określona struktura aplikacji szkoleniowej

W zależności od charakterystyki grupy docelowej aplikacja szkoleniowa może pozwalać na pełną lub ograniczoną kontrolę nad szkoleniem. Im grupa jest bardziej zaawansowana w temacie szkolenia, tym kontrola powinna być większa. Początkujący użytkownik wymaga „prowadzenia za rękę”, instrukcji krok po kroku. Struktura szkolenia, długość bloków lekcyjnych znacznie wpływa na efektywność nauki. Jest ona efektywniejsza, gdy program składa się z krótkich sekwencji ułożonych w ramach zdefiniowanej struktury, następujących po sobie w określonym tempie.

Według badań wysoki poziom koncentracji człowieka utrzymuje się przez pierwsze 20 minut, po czym gwałtownie spada. Metodycy programów multimedialnych wykorzystując tę wiedzę dzielą szkolenia na15-20 minutowe bloki tematyczne.

5. Dostosowanie do indywidualnych sposobów uczenia się

Jasno określona struktura i wyznaczone tempo uczenia mogą być idealnym rozwiązaniem dla jednych, inni preferują uczyć się we własnym tempie, powtarzać materiał według własnych potrzeb, przerabiać tylko interesujące ich tematy. Poziom umiejętności uczestnika oraz złożoność zawartości merytorycznej dyktują stopień elastyczności struktury oraz poziom swobody wyboru podczas szkolenia.

6. Testy sprawdzają poziom zdobytej wiedzy i posiadanie zakładanych umiejętności

Wspomniane wyżej cele szkoleń określają co powinno być testowane (zastosowanie wiedzy w praktyce, rozwiązywanie problemów, stopień opanowania teorii itp.). Np. jeżeli celem kursu jest nauczenie obliczania stopy zwrotu z inwestycji, test powinien sprawdzać czy student jest w stanie zastosować zdobytą wiedzę w praktyce, tzn. praktyczne wyliczenie a nie definicję. Techniki multimedialne, animacje i symulacje pozwalają na interakcję i urozmaicenie testów, co z kolei wpływa na zwiększoną koncentrację i lepsze zapamiętanie materiału.

7. Informacja zwrotna rozwija umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów

Ćwiczenia praktyczne powinny zwierać obrazowe informacje zwrotne i objaśnienia do podanej przez uczestnika szkolenia odpowiedzi. Informacje te mogą mieć różną formę. Prócz informacji tekstowej, że odpowiedź jest błędna, grafika czy animacja może zilustrować prawidłowe rozwiązanie. Informacja zwrotna może też zawracać do uprzednio przerobionej partii szkolenia. Dobre szkolenia używają informacji zwrotnej w celu rozwinięcia u uczestnika zdolności do samodzielnego diagnozowania problemów i uzupełnienia braków, co w efekcie prowadzi do bezbłędnego rozwiązywania kolejnych testów.

8. Odpowiednio dobrana ilość ćwiczeń praktycznych

Im więcej ćwiczeń, im większa ich różnorodność, tym uczestnicy lepiej opanują materiał. Nie ma reguły mówiącej, jak wiele ćwiczeń powinno znaleźć się w szkoleniu. Zależy to od złożoności materiału i poziomu umiejętności uczestników. Ćwiczenia powinny być zróżnicowane pod względem trudności.

9. Motywacja użytkownika

Zaangażowanie poprawia przyswajanie materiału. Interaktywność, ćwiczenia wymagające od uczestnika aktywnego wyszukiwania informacji z treści kursu, stymulują uczenie i zwiększają uwagę. Interakcja powinna być bogata i różnorodna, pytania powinny stymulować aktywność.

10. Efekty multimedialne stymulują proces uczenia

Multimedia (grafiki, animacje, filmy, lektor, muzyka) uatrakcyjniają szkolenie, zwiększają koncentrację oraz ułatwiają przekazanie informacji. Wybór multimediów powinien być dostosowany do celów szkolenia, grupy odbiorców, kultury firmy. Nie można zapomnieć o możliwościach technicznych takich jak przepustowość sieci, wyposażenie komputerów w oprogramowanie pozwalające na korzystanie z multimediów. Jeżeli kurs będzie się długo ładował, lub pojawią się błędy aplikacji, wszyscy bardzo szybko stwierdzą, że „e-learning nie ma sensu”.